Eskualdeko Parke Naturala ez da Parke Nazionala.
Eskualdeko Parke Naturala tokiko borondate batetik heldu da. Lurraldeko eragileak —
sozioprofesional gisa hautatuak— proiektu komun baten inguruan biltzen dituen tresna baten forma hartzen du: kudeaketarako sindikatu mistoarena; proiektu hori lurraldearen garapen iraunkorra da. Ez du arautzen. Ez du behartzen. Lurraldeak lurraldearentzat finkatu norabide batzuen arabera ari da.
Parke Nazionala Estatuko borondatearen ondorio da. Berezko eskumenak dituen erakunde nazional publiko baten forma hartzen du. Lurraldea zaintzeko xedea duten lege bereziak aplikatuz gauzatzen da. Haren baitan, jarduerak oso arautuak dira.

“Eskualdeko Parke Natural batek eginkizun hauek ditu (Ingurumenaren kodeko R333-1. artikulua):
– Natura-, kultura- eta paisaia-ondarearen geriza eta kudeaketa: bere kanpaña-eremuak modu harmoniatsuan kudeatzeaz arduratzen da; bere ingurumenetako aniztasun biologikoa
mantentzeaz; bere baliabide naturalak, paisaiak, gune nabarmenak zaintzeaz eta baloratzeaz; bere kultura-ondarea agerian emateaz eta dinamizatzeaz.
– Lurraldearen antolaketa: lurralde antolaketako estatu- eta eskualde-politiken parte izanez, bere lurraldean gauzatu antolaketa-proiektuak definitzen eta bideratzen laguntzen du, ingurumena errespetatuz.
– Garapen ekonomiko eta soziala: ekonomia eta gizarte alorretako ekintzak sustatzen ditu eta koordinatzen, bizi-kalitatea bermatzeko eta lurraldearen ingurumena errespetatzen duen garapena segurtatzeko, bere baliabide naturalez
eta giza baliabideez baliatuz.
– Harrera, hezkuntza eta informazioa: naturarekiko harremana sustatzen du, bizilagunak ingurumenaren arazoei buruz sentsibilizatzen ditu, bisitariak bere lurraldearen ezagutzera sustatzen ditu, hezkuntza, kultura eta turismo alorretako
aktibitateen bidez.
– Esperimentazioa: ikerketa-programetan parte hartzen du, eta beste edozein lurraldetan, Estatu mailan, bai eta nazioarteko mailan ere berriz
erabil daitezkeen prozedura berriak eta ekintza metodoak abiarazteko eginkizuna du (www.parcsnaturels-regionaux.fr).

Eskualdeko Parke Natural baten Hitzarmena urte anitzeko kontzertazioaren emaitza da, jakinez lurraldeko sozioprofesional guziak eta lekuko elkargoak parte hartzera gomitatuak direla. “Bere lurraldeko geriza eta garapen iraunkorreko proiektua 15 urterako gauzatzen duen kontratu” baten forma hartzen du. Bete beharreko helburuak finkatzen ditu, Parkearen gerizatzeko, baliatzeko eta garatzeko norabideak, bai eta
norabide horien obratzeko behar dituen neurriak ere. Hainbat elkargo publikoek (Eskualdeetako Parke Naturalen Federazioak) Parkeko lurraldean gauzatu ekintzen koherentzia eta koordinazioa bermatzeko ahala ematen du.

Euskal Mendiak bizi dituen desafioei erantzuteko aterabidea da Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturala: mendiguneak kudeatzeko eta antolatzeko ahalmenak garatzea, lurraldeaz eta baliabideez ekonomikoki baliatzea, herriak bizirik atxikitzea, bertako bizi-kalitatea bermatuz. Horren erdiesteko, Eskualdeko Parke Naturalak eginkizun hirukoitza du:

• Animazioa eta lurraldeko eragileen arteko koordinazioa.
• Lurraldeko eragileak teknikoki laguntzea. Eskualdeko Parke Naturalak ingeniaritza ematen du eragileen esku.
• Lekuko eragileei diruzko laguntza emanen zaie Hitzarmenean pentsatu ekintzak gauzatzeko.

Eskualdeko Parke Naturalaren proiektua eraikitzekoa da. Beraz, lurraldeko eragileak
bilduko dira Hitzarmenaren helburuak definitzeko eta, horrela, Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturalak burutu beharko dituen ekintzak identifikatzeko.
Hala ere, “Ibil eta bizi Euskal Mendietan” gidaliburua Euskal Mendia Eskualdeko Parke
Naturalak eraman lehen lana izanen da. Desmartxa hori 2010eko hamarkadan hasi zen,
Europako LEADER programaren bidez, eta haren helburua lurraldeko eragileak biltzea zen, mendiko jardueren elkarbizitza bermatzeko.
Prozesu hau iraunarazteko dauden zailtasunen aitzinean, Eskualdeko Parke Naturala aterabide gisa agertzen da. Proiektua eramaten duten egiturek eta partaideek ez lukete hitzarmenik egin beharko, sindikatu mistoan jadanik bilduak liratekeelako. Bateratze horrek ekintzak zabaltzea erraztuko luke, batez ere lurraldeari buruzko
informazio-seinaletika homogeneo baten instalatzeko. Proiektua finantzatzea erraztuko
litzateke, parkearen “palanka-efektuari” esker eta finantziazioa bilatzeko ingeniaritzaren gaitasunari esker. Oraino gehiago, hezkuntza Eskualdeko
Parke Naturalaren misioen bihotzean baita. Eskualdeko Parke Naturalak ahalbidetu eta erraztu hitzartzea lagungarri litzateke gidaren ekintzak lantzeko, sozio-profesionalen parte-hartze aktiboaren bidez. Proiektuaren kalitatea hobetuko litzateke Eskualdeko Parke Naturalaren sareko esperientzien trukatzeari esker (adibidez, Bauges
Eskualdeko Parke Naturalak eta Chartreuses eskualdekoak “Ibil eta bizi Euskal Mendietan”
gidaliburuko ekintzen idurikoak garatzen dituzte).

“Herriko Etxe baten lurraldea Eskualdeko Parke Naturalean sailkatzeko eskaera librea da, borondatezkoa eta indibiduala. Horregatik, Herriko Etxe batek Parkean sailkatua izatea errefusatzen ahal du, Hitzarmena ez onartuz. Kasu horretan, nahiz eta Herriko Etxe hori barne hartzen duen herriarteko egiturak Hitzarmena onartu, herri horretako lurraldea ez da Eskualdeko Parke Natural gisa sailkatua, eta ezin izanen dio erreferentzia egin lurralde sailkatuaren barne izateari” (Eskualdeetako Parke Naturalen Federazioa; 2012). Hitzarmeneko kide egin nahi ez duten Herriko Etxeen kopurua handiegia baldin bada, Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturala ez da sortuko, lurralde-koherentzia eskasez.

Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturala sortzeko prozesu osoaren denboran, indar biziak
gomitatuko dira informazio bilkuretara eta Hitzarmena ontzeko lanean aktiboki parte
hartzera. Eskualdeko Parke Naturala sortzean, indar biziak egitura kolektiboetako kide izatera ekarriak izanen dira, aldi berean Hitzarmenean gomendatu ekintzak gauzatzean parte hartuz.
Eragile anitz jadanik sartu dira desmartxan. Ez izan dudarik parte hartzeko, harremanetarako ataleko orriaren bidez.

Euskal Mendia Eskualdeko Parke Natural bat eraikitzeko behar diren urratsak ondoko hauek dira:

1- Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturalaren egokitasun- eta egingarritasun-ikerketa bat egitea (2017-2018).

2- Lekuko elkargoek Euskal Mendia Eskualdeko Parke Natural bat sortzeko egokitasunaz
eztabaidatzea (2018ko uztaila).

3 – Akitania Berria Eskualdeak Euskal Mendia Eskualdeko Parke Natural bat sortzeko
egokitasunaz eta prozeduraren abiatzeaz eztabaidatzea (2018ko abendua).

4 – Eskualdeko Prefetak egokitasun-deliberoa ematea (2019ko uztaila).

5 – Hitzarmena elaboratzen hastea (2019ko iraila).

6 – Hitzarmen proiektuari buruzko Prefetaren deliberoa.

7- Hitzarmena elaboratzen segitzea, lurraldeko indar biziekin elkarlanean.

8 – Ingurumen alorreko agintaritzaren deliberoa Hitzarmen proiektuari buruz.

9 – Eskualdeko Kontseiluko Lehendakariak edo Sindikatu Mistoko Lehendakariak antolatu
ikerketa publikoa, Hitzarmenaren proiektuari buruz, prozeduraren zati hau bere esku uzten den kasuan (Ingurumenaren kodeko R. 333-6-1 artikulua).

10 – Ingurumen Ministerioaren azken azterketa.

11 – Lekuko elkargoei egin kontsulta eta elkargo horiek borondatez kidetzea (Herriko Etxeek erabaki behar dute, delibero baten bidez, Eskualdeko Parke Naturaleko kide egin ala ez).

12 – Prozesuaren erregulartasuna egiaztatzea.

13 – Eskualdeko Kontseiluak Hitzarmena ontzat ematea, ministroari Eskualdeko Parke Naturala sortzea eskatuz.

14 – Ingurumen Ministerioaren sailkatze-dekretua, eta Eskualdeko Parke Naturalaren kudeatzeko sindikatu mistoaren sortzea.

Banaz beste, 7 urteko lana behar da etapa horien egiteko. Euskal Mendiko lurraldean, kontzertazio ohiturak biziki errotuak dira. Izpiritu horrek, hala ere, Hitzarmenaren elaboratzea eta Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturalaren sortzea erraztu beharko lituzke.

Eskualdeko Parke Naturalaren buxeta bere sindikatu mistoko kideen estatutu-kotizazioetan
eta zenbait diru-laguntzetan oinarritzen da.
Parkeak “palanka-efektua du. Haren lurraldean bildu euro baten truke, 10 euro heldu dira
kanpotik, banaz beste”.

Gaur egun, indarrean dagoen araudiarekin, ezin da mugaz gaindiko Euskal Mendia Eskualdeko Parke Naturalik sortu. Hala ere, Nafarroako eta Gipuzkoako gure auzoak partaide eta sindikatu mistoko kide izan daitezke, baina boz erabakitzailerik gabe. Horrek aukera emanen luke:

• Harreman sendoago eta iraunkorragoak eraikitzeko;
• Elkarren ezagutza segurtatzeko;
• Mendi Elkargoen, Euskal Hirigune Elkargoaren eta Espainiako partaideen
  arteko mugaz gaindiko proiektuen muntaketa errazteko;
• Mugaz bestaldeko Parke Naturalekin eta eraikitzen ari den Biosfera Erreserbarekin lan egiteko aukera berriak sortzeko;

Partekatzen ditugun arazoei buruzko ekintzak elkarrekin eramateko (adibidez: Pyrénées Ariégeoises Eskualdeko Parke Naturalean egin mugaz gaindiko pentze loretsuen lehiaketa).

Eskualdeko Parke Naturalak ez du araugintzako botererik. Beraz, ez da araudi gehigarririk izanen. Eskualdeko Parke Naturalak Herriko Etxeetan eta Herriarteko Lankidetzako Erakunde Publikoetan indarrean dauden araudiak aplikatzen ditu.
Hitzarmenean ezarri orientabideak errespetatuak direla segurtatzen du; orientabide horiek molde kolektiboan idatziak dira. Bestalde, Herriko Etxeak laguntzen ditu motordun tresnen zirkulazioari eta publizitate-panelei buruzko arauak aplikatzen.

Eskualdeko Parke Naturalak aukera ematen die lurraldeko eragile guziei elkarrekin eraiki lurraldeproiektu batean parte hartzeko. Eragileei
bermatzen die antolaketa-proiektuetan hobeki kontuan hartuak izatea. Markako irudi bat ukaitea ahalbidetzen die. Diziplina anitzeko ingeniaritza taldea eta finantza-baliabide gehiago ukaitea ahalbidetzen die.

Eskualdeko Parke Natural batek ezin du behartu. Ez du neholako legegintza-tresnarik bere kideak haien engaiamenduak betetzera behartzeko. Ez da ahantzi behar Herriko Etxeek libreki erabakitzen dutela Parkeko kide bilakatu ala ez. “Parke Naturaleko kide bilakatzean, Herriko Etxeek eta beren elkargoek libreki onartzen dute jokoaren
arauak eta sinatzaile guzien artean negoziatu eskakizunak betetzea, eta lurraldearen aldeko proiektua obratzea, beren eskumenak gauzatzean”. (www.projet-pnr-garrigues.fr).

Estatuak du harraparien problematika kudeatzen, eta ez Eskualdeetako Parke Naturalek. Beraz, Eskualdeetako Parke Naturalek ez dute harrapariak kudeatzeko eginkizunik. Hitzarmenak harrapariei buruzko orientabideak barne hartzen ahal ditu, baldin eta tematika hori lurraldearentzat etorkizuneko desafio gisa agertu bada kontzertazio-bilkuretan. Adibide gisa, Aubrac Eskualdeko Parke Naturaleko Hitzarmenaren
neurrietarik bat aipa dezakegu: “Aubrac-eko laborantza, oihangintza, artzaintza alorretako nortasuna sendotzea, eraginak dituzten zenbait espezieren aitzinean (basasaguak, oreinak, basurdeak, otsoak)”.